Soyağacı (Anne tarafı / Başer ailesi)
Anne tarafım Kahramanmaraş'tan
Niğde'ye göç eden ve Badak Köyü'nü kuran Barak Türkmenleri'nden olup daha sonra
Yakacık Köyü'ne yerleşmişlerdir. Ezo Gelin soyundan gelen Başer sülalesinin
Gaziantep'te kendisiyle aynı soy ismi taşıyan akrabaları bulunmaktadır.
Ailemiz Barak Baba'nın yolundan
giden ve Osmanlı İmparatorluğuna karşı gerçekleştirilmiş olan Babailer İsyanı
ardından Tokat ve civarından sürülmüşlerdir. Büyük çoğunluğu aynı dönem başta
Gaziantep olmak üzere Anadolu ve Mezopotamya'nın birçok vilayetine
dağıtılmışlardır.
Barak Türkmenleri Alevi-Bektaşi ve Sünni-Bektaşi bir inanç sisteminde yer almaktadırlar.
Niğde ili ve çevresinde ve
muhtemelen daha öncesinden süregelerek Nazar Ocağı diye anılmaktadırlar. Ocak, Türkçe’de ısınmak, yemek pişirmek ve benzeri maksatlarla ateş
yakmak için düzenlenmiş yer manasında kullanılmaktadır. Yine, eskiden evlerde,
duvar dibinde, içinde ateşin yanacağı içerlek bir düzlüğü ve üzerinde dumanı
çekecek bir bacası bulunan yere de aynı isim verilmektedir. Kelime, mecazi
anlamda, soy, boy, kök, dirlik, düzenlik manasına gelmektedir.
Ocağa, pek çok toplum tarafından
saygı duyulmakta, bazen kurbanlar sunulmaktadır. Bunun temelinde, insanoğlunun
temel ihtiyaçlarından birisi olan ateşe duyduğu saygı ve hürmet yatmaktadır.
Ateşin, ısınma, pişirme, aydınlanma, vahşi hayvanlardan korunma gibi çok
çeşitli faydalarının yanı sıra, kötülükleri giderici, iyileştirici veya
önleyici, temizleyici olduğu, canlılara şifa, sağlık, güç kuvvet, bereket ve
uğur kazandırdığına inanılması, ona olan saygının nedenleri arasında
sayılabilir.
Ocak terimi, bu anlamının
dışında, halk hekimliğinde de kullanılmakta olup, herhangi bir hastalığı
okumaya izinli olduğuna inanılan ve bunu babadan oğula geçirmek suretiyle devam
ettiren kişiler için de kullanılır. Bu kişilere ocaklı da denilmektedir
(Cebecioğlu, s. 492) Ocaklıların hastalığı sağaltma yöntemleri çoğu defa büyü
yoluyla, bazen de bir şeyleri yedirip içirme, vücudun ağrıyan yerine şu veya bu
maddeyi sürme, bağlama şeklindedir (Boratav, s. 137) Ocaklılar, kadın veya
erkek olabilmektedir. Genellikle kırsal kesimde yaygın olan bu ocaklar, temre
ocağı, alazlama ocağı, uçuk ocağı, sarılık ocağı, sıtma ocağı, nazar ocağı, baş
ocağı, dolama ocağı vs. şeklinde çoğaltılabilir (Kalafat, s. 111-112).
Ocak terimi birtakım
dinî-tasavvufî anlamlara da sahiptir. Mevlevilerde, ocak, Mevlana’nın yakın
arkadaşlarından olup 35 sene ateşbâzlık hizmetinde bulunan Ateşbâz-ı Velî’nin
makamı olarak kabul edildiği için saygı görmektedir. Bu nedenle ocağa niyaz
etmeden ayine başlanmaz. Ocağa niyaz, ocak temizse öpülerek, öpülemeyecek bir
haldeyse baş kesilip el değdirilerek ve elin şehadet parmağı öpülerek yapılır
(Gölpınarlı, s. 37). Büyük tekkelerin Aşhane’lerinde Ateşbâz-ı Velî ocağı
bulunmaktadır. Belirli günlerde, bu ocağa, ayrı bir yerde saklanan ve gümüş
renginde olup adına Ateşbâz-ı Velî kazganı denilen bir kazan konularak, en iyi
yemek bu kazanda pişirilir, yemek ocaktan indirilince “gülbang” çekilirdi
(Gülcan, s. 71-72) Bir Mevlevi dergahının en kutsal yeri eşik ve ocak olarak
kabul edilirdi (Gölpınarlı, s. 37).
Ocak, Bektaşilerde ise,
tekkelerin meydan odalarında kıblenin olduğu yerdeki ocağı ifade etmektedir
(Pakalın, II, s. 708). Meydanın bir tarafında Seyyid Ali postu, diğer tarafında
ise Horasan postu bulunurdu. Ocak bulunmayan meydanda köşelerden birisi ocak
haline getirilirdi. Bektaşilerde ateş yakılan ocak da önemli bir yere sahiptir.
A. Y. Ocak’a göre, kutsal kabul edilen ateşin bu kadar büyük bir takdise mazhar
olması, Bektaşi ve Kızılbaş zümrelerinde ocağın da tasdikine yol açmıştır.
Bektaşilerde ocağa “niyaz” (secde) edilmektedir (Ocak, Alevi ve Bektaşi
İnancının İslam Öncesi Temelleri, s. 228).
Gelelim
bu bağlamda bizim ocağımızdaki bazı dua ve deyişlere:
Nazar Duası
Nazar için yel için
Sızı için derman için
El benim değil Fatma Ana'nın eli
Hasetten, beladan, kazadan, şerden saklasın,
Hünkar Hacı Bektaşi Veli yüzü suyu hürmetine,
Muhammed Mustafa aşkına, ya Allah.
Şifa Duası
Allah Allah bismillah diyelim,
Keremine sığındım ya Rabbi Alemin
Ebedi hayat suyu niyetine içen canların
Dertlerine derman eyle, hastalara şifa eyle
Bu dualarımızı izzetinde kabul eyle
Hünkar Hacı Bektaşi Veli yüzü suyu hürmetine,
Muhammed Mustafa aşkına, ya Allah.
Sofra Duası
Allah Allah bismillah diyelim
Evvel Allah diyelim
Kadim billah diyelim
Geldi Muhammed Ali sofrası
Şah versin biz yiyelim
Allah eyvallah
Yorumlar
Yorum Gönder